Afkortingen en termen rondom PAIS

Hieronder vindt je een uitleg van veelgebruikte afkortingen en termen in zorg en onderzoek.

Uitleg van veelgebruikte afkortingen en termen in zorg en onderzoek

Patiënten en professionals horen vaak allerlei afkortingen en termen als het gaat om zorg en onderzoek, maar soms is onduidelijk wat het betekent. We hebben een overzicht gemaakt van veel gebruikte afkortingen en termen en omschrijvingen. Met de toetsencombinatie ‘CTRL’ ‘F’ kun je op afkorting of woord zoeken. Mis je een afkorting, een term of een woord? Stuur een mail en we kijken of hij passend is om toe te voegen.

 

In het kort

Alfabetische lijst van termen en omschrijvingen

Medicijnen die bacteriën doden of hun groei remmen. Ze worden gebruikt om bacteriële infecties te behandelen, zoals bij de ziekte van Lyme.
Een vorm van gedragstherapie die mensen helpt om op een flexibele manier om te gaan met moeilijke gedachten en gevoelens, en te leven naar hun waarden.
Kan staan voor een arbeidsdeskundige (UWV-professional die inzetbaarheid beoordeelt) of voor antidepressiva (medicatie tegen depressieve klachten).
Activiteiten zoals aankleden, wassen, eten en bewegen. Het zijn de essentiële handelingen om voor jezelf te zorgen.
ALK zijn lichamelijke klachten die enkele maanden of langer aanhouden, ongeacht de oorzaak. Ze komen vaak voor en hebben grote impact op functioneren en kwaliteit van leven. Het oude begrip SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten) wordt niet meer gebruikt. In tegenstelling tot SOLK kunnen ALK ook voorkomen bij bestaande somatische ziekten.
Een gespecialiseerde therapie voor volwassenen met problemen in sensorische prikkelverwerking.
Arts die werknemers begeleidt bij ziekteverzuim en re-integratie, en adviseert over arbeidsgeschiktheid.
De bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt en wordt overgedragen via tekenbeten.
Op sommige apparaten of gezondheidstrackers, zoals een Garmin-horloge, zie je een gezondheidsindicator die iets zegt over je energieniveau. Deze wordt berekend op basis van gegevens zoals stress, slaap en herstel. Het is belangrijk om te weten dat dit een schatting is en niet hetzelfde als een medische meting.
Een klein stukje weefsel dat uit het lichaam wordt gehaald, meestal met een naald of via een kleine ingreep, om onder de microscoop te onderzoeken op ziekten zoals ontsteking, infectie of kanker.
Het (BPS) model is een benadering die stelt dat biologische, psychologische en sociale factoren een rol spelen bij gezondheid en ziekte. Deze factoren zouden elkaar onderling beïnvloeden. Het BPS-model is geen wetenschappelijk bewezen benadering, maar wordt wel vaak genoemd door artsen.
Vaak wordt CFS of CVS samen genoemd met ME, dit is de internationale naamgeving voor CFS/CVS. Langdurige, ernstige vermoeidheid die niet overgaat door rust en het dagelijks functioneren sterk beperkt.
Een psychologische behandelmethode die gericht is op het veranderen van gedachten en gedragspatronen. Bij PAIS wordt CGT soms aangeboden als ondersteuning bij het omgaan met een chronische ziekte, maar het is niet gericht op genezing van de lichamelijke aandoening zelf.
Een term die wordt gebruikt voor aanhoudende of terugkerende klachten na een besmetting met de Lyme-bacterie (Borrelia). Symptomen zijn onder andere gewrichtspijn, neurologische klachten, vermoeidheid en cognitieve problemen. Niet alle medische richtlijnen erkennen CLD als officiële diagnose, maar veel patiënten ervaren langdurige invaliderende klachten.
Medicijnen die sterk ontstekingsremmend werken en het immuunsysteem onderdrukken. Ze worden gebruikt bij auto-immuunziekten, allergieën en ernstige ontstekingen. Bekende voorbeelden zijn prednison en dexamethason.
Het is een psychische aandoening die kan ontstaan na langdurige of herhaalde traumatische ervaringen, zoals mishandeling, oorlog, misbruik of verwaarlozing – vooral als die plaatsvinden in de jeugd of binnen bepaalde relaties. Naast de klassieke symptomen van PTSS (zoals herbelevingen, vermijding en verhoogde waakzaamheid), heeft iemand met CPTSS ook last van een negatief zelfbeeld, moeite [...]
Vaak wordt CFS of CVS samen genoemd met ME, dit is de internationale naamgeving voor CFS/CVS. Langdurige, ernstige vermoeidheid die niet overgaat door rust en het dagelijks functioneren sterk beperkt.
Heldere vloeistof die de hersenen en het ruggenmerg omgeeft en beschermt. Het wordt vaak onderzocht om infecties of ontstekingen in het zenuwstelsel op te sporen.
Een scan waarbij met behulp van röntgenstralen en computertechniek dwarsdoorsneden van het lichaam worden gemaakt. Zo kunnen artsen bijvoorbeeld tumoren, ontstekingen of bloedingen goed zien.
Een DBC is een code die je hele zorgtraject, van diagnose tot behandeling, vastlegt. Zorgaanbieders gebruiken dit om de geleverde zorg en kosten te verantwoorden. Voor jou als patiënt betekent het dat je rekening als één totaalpakket wordt gepresenteerd. Voor PAIS als groep van syndromen en voor de afzonderlijke ziekten is dit er (veelal) niet.
Een roodachtige huiduitslag die zich enkele dagen tot weken na een tekenbeet ontwikkelt. Het is een duidelijk teken van Lymeziekte en vormt voldoende basis om direct met de behandeling te starten.
Een bloedtest die nagaat of het lichaam antistoffen tegen Borrelia burgdorferi heeft aangemaakt.
Een formulier waarin een arts (meestal een bedrijfsarts of een verzekeringsarts) vastlegt wat iemand nog wel en niet kan op fysiek en mentaal vlak.
Een behandelvorm waarbij lichamelijke activiteit stapsgewijs wordt opgebouwd. Oorspronkelijk ingezet bij ME/CVS, maar inmiddels omstreden bij PAIS vanwege het risico op verergering van klachten zoals PEM (post-exertionele malaise) als een patiënt daar al last van heeft. Bij veel patiënten kan deze aanpak schadelijk zijn. Internationaal onderzoek zet vraagtekens bij het effect van deze methode. Kijk [...]
De sector binnen de gezondheidszorg die zich bezighoudt met psychische problemen, variërend van lichte klachten zoals stress of angst tot ernstige stoornissen zoals depressie, psychose of PTSS. De GGZ biedt diagnostiek, behandeling en begeleiding via onder andere psychologen, psychiaters en behandelcentra.
Het eerste aanspreekpunt in de gezondheidszorg, die een diagnose stelt, behandelt of doorverwijst.
Laboratorium waar huisartsen diagnostisch onderzoek laten uitvoeren, zoals bloedonderzoek of urineanalyse. Resultaten ondersteunen de huisarts bij het stellen van diagnoses en het bepalen van behandelbeleid.
Spoedzorginstelling waar je buiten kantooruren (avond, nacht, weekend) terecht kunt voor dringende medische klachten die niet kunnen wachten tot je eigen huisarts beschikbaar is.
Behandeling waarbij iemand 100% zuurstof inademt onder verhoogde druk, ter bevordering van wondgenezing of herstel na infecties.
Een alternatieve behandelmethode waarbij ozongas aan het bloed wordt toegevoegd, dat daarna via een infuus weer terug in het lichaam wordt gebracht.
Een tijdelijke toename van klachten na het starten van een behandeling, doordat dode bacteriën gifstoffen vrijlaten in het lichaam.
De variatie in tijd tussen hartslagen, een maat voor stressniveau, fitheid en autonome balans.
Afdeling in een ziekenhuis waar ernstig zieke patiënten intensieve bewaking en behandeling krijgen, vaak met ondersteuning van beademing of andere levensreddende technologieën.
Een hartritmestoornis waarbij de hartslag onverklaarbaar verhoogd is in rust of bij lichte inspanning.
Een WIA-uitkering voor mensen die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn.
Een vorm van PAIS die optreedt na een infectie met het coronavirus. Symptomen zijn onder andere vermoeidheid, kortademigheid, cognitieve stoornissen (“brain fog”) en PEM. Long COVID heeft vaak een fluctuerend verloop en kan langdurig aanhouden.
Een infectieziekte die wordt veroorzaakt door Borrelia-bacteriën, overgedragen via tekenbeten. Symptomen variëren van huiduitslag tot neurologische en gewrichtsklachten.
Een lage dosering van een antipsychoticum dat ook wordt ingezet bij vermoeidheid of depressieve klachten.
Een lage dosering van het geneesmiddel naltrexon, oorspronkelijk bedoeld voor verslavingszorg. In lage doseringen wordt het off-label ingezet bij chronische aandoeningen zoals ME/CVS, fibromyalgie en long COVID, omdat het mogelijk ontstekingsremmend en immunomodulerend werkt.
Een berekening binnen de WIA die bepaalt op basis van het verdiende loon en resterende verdiencapaciteit hoe hoog de uitkering is.
Een medische handeling waarbij met een naald een beetje cerebrospinaal vocht uit de onderrug wordt afgenomen voor onderzoek. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij verdenking op een hersenvliesontsteking of Lyme in het zenuwstelsel.
Een aandoening waarbij mestcellen te snel en ongecontroleerd worden geactiveerd. Dit leidt tot allergie-achtige symptomen zoals jeuk, zwellingen, benauwdheid en buikklachten.
Gespecialiseerde arts in spijsverteringsproblemen.
Dit is de internationale naamgeving voor ME, vaak samen genoemd met CVS (chronisch vermoeidheidssyndroom). Het benadrukt dat het een ernstige, complexe neuro-immuunziekte betreft.
Een scan die met sterke magneten en radiogolven gedetailleerde beelden van het lichaam maakt, vooral van organen, spieren, gewrichten en het zenuwstelsel. Er komt geen straling bij kijken.
NAH is hersenletsel dat na de geboorte ontstaat door bijvoorbeeld een ongeval of infectie. De gevolgen zijn divers, van geheugenproblemen tot gedragsverandering. Bij PAIS-patiënten zie je soms overlap met NAH-symptomen, vooral bij klachten van het zenuwstelsel.
Koepelorganisatie van de acht academische ziekenhuizen in Nederland.
Pijnstillers die ook ontstekingen en koorts verminderen. Voorbeelden zijn ibuprofen en naproxen. Ze worden vaak gebruikt bij spier- en gewrichtspijn.
Een wetenschappelijk medisch tijdschrift voor zorgprofessionals in Nederland.
Een sterke bloeddrukdaling bij opstaan, die duizeligheid of flauwvallen kan veroorzaken.
Mensen met Orthostatische intolerantie (OI) kunnen een rechtopstaande houding (orthostase) niet verdragen (intolerantie). Ze krijgen klachten of hun klachten verergeren bij (gaan) staan, zitten of lopen. Die klachten worden minder bij liggen, maar verdwijnen dan niet altijd. Ook kinderen met een PAIS kunnen OI hebben. OI kan ook op zichzelf staande aandoening zijn, zonder verband [...]
Een afdeling binnen een algemeen ziekenhuis waar mensen met acute of ernstige psychische klachten worden opgenomen voor kortdurende psychiatrische behandeling. De PAAZ biedt zorg bij bijvoorbeeld depressie, psychose of suïcidaliteit, vaak in samenwerking met andere afdelingen van het ziekenhuis.
PASC is een andere term voor Long COVID. Het verwijst naar de langdurige symptomen die sommige mensen ervaren na een infectie met het SARS-CoV-2 virus.
Een laboratoriumtechniek die DNA van de Borrelia-bacterie kan opsporen in bijvoorbeeld bloed of hersenvocht.
Langdurige klachten na een corona-infectie, ook wel bekend als long covid.
Het Post-Covid Netwerk Nederland (PCNN) is een landelijk samenwerkingsverband van patiënten, wetenschappers, zorgprofessionals en maatschappelijke partners. Samen stemmen zij onderzoek en zorg voor mensen met post-covid beter op elkaar af.
Een scan waarbij een kleine hoeveelheid radioactieve stof wordt toegediend om stofwisselingsprocessen in het lichaam zichtbaar te maken. Dit wordt vaak gebruikt bij kankeronderzoek of hersenonderzoek.
Aanhoudende klachten zoals vermoeidheid, pijn en concentratieproblemen na behandeling van Lymeziekte, ook al is de bacterie mogelijk niet meer aantoonbaar.
Een verergering van klachten na lichte fysieke of mentale inspanning. Het lichaam herstelt niet zoals normaal, en klachten zoals extreme vermoeidheid, pijn of cognitieve problemen kunnen dagen aanhouden.
Een toestand waarbij langdurige neurologische of cognitieve klachten optreden na het doormaken van een hersenontsteking (encefalitis), bijvoorbeeld veroorzaakt door het TBE-virus. Symptomen zijn o.a. geheugenverlies, concentratieproblemen, hoofdpijn en mentale vermoeidheid.
Aanvallen die lijken op epilepsie maar niet worden veroorzaakt door elektrische ontladingen in de hersenen. Ze zijn vaak het gevolg van psychische stress of trauma.
Langdurige klachten die aanhouden na een doorgemaakte infectie met het TBE-virus (Tekenencefalitis virus) zoals vermoeidheid, concentratieproblemen en neurologische restverschijnselen.
Een aandoening waarbij de hartslag abnormaal stijgt bij opstaan, vaak gepaard met duizeligheid, vermoeidheid en hartkloppingen. Het autonome zenuwstelsel functioneert hierbij niet goed.
PSS (Post-Sepsis Syndroom) is een verzameling klachten die kan ontstaan na een sepsis als gevolg van een ernstige infectie. Mensen met PSS ervaren vaak langdurige klachten zoals ernstige vermoeidheid en/of PEM (zie omschrijving PEM), spierzwakte, gewrichts en zenuwpijn, overprikkeling, geheugen- en concentratieproblemen, darmklachten, verstoringen van het zenuwstelsel, verhoogde infectiegevoeligheid en soms ook hart, nier of [...]
Een syndroom waarbij klachten blijven bestaan na standaard antibiotische behandeling van Lyme. Symptomen zoals vermoeidheid, pijn en concentratiestoornissen kunnen maanden tot jaren aanhouden, ondanks dat er geen actieve infectie meer wordt aangetoond.
PTSS is een psychische aandoening die kan ontstaan na één schokkende gebeurtenis, zoals een ongeluk, geweld, oorlog of ramp. Veelvoorkomende klachten zijn herbelevingen (zoals nachtmerries of flashbacks), het vermijden van situaties die aan het trauma doen denken, prikkelbaarheid of snel schrikken, en problemen met slapen en concentreren. Deze klachten kunnen het dagelijks leven ernstig verstoren. [...]
Post-Viraal Vermoeidheidssyndroom (PVVS) genoemd doordat de ziekte vaak ontstaat na een virale infectie. Ook wordt het Chronisch Vermoeidheid Immuun Disfunctie Syndroom (CVIDS) genoemd, maar deze term wordt in Nederland bijna niet gebruikt. Als laatste is ook de naam Systemic Exertion Intolerance Disease (SEID) voorgesteld door het US Institute of Medicine.
Quality of Life verwijst naar hoe iemand het dagelijks leven ervaart op het gebied van gezondheid, energie, mobiliteit, emotioneel welzijn en sociale relaties. Bij chronische ziekten of post-infectieuze syndromen zoals ME/CVS, Long COVID of chronische Lyme staat de QoL vaak onder druk. Het gaat niet alleen om fysieke klachten, maar ook om de impact op [...]
De organisatie die verantwoordelijk is voor het leveren van ambulancezorg binnen een bepaalde regio. De RAV coördineert spoedeisende medische hulpverlening en vervoer naar ziekenhuizen, en werkt samen met meldkamers, huisartsenposten en SEH’s.
Een snelle en eenvoudige manier om met röntgenstraling bijvoorbeeld botten, longen of gewrichten te bekijken. Wordt vaak gebruikt om botbreuken of longontsteking op te sporen.
Als je arbeidsongeschiktheidspercentage tussen de 35% en 80% ligt, heeft UWV je ook laten weten welk bedrag je volgens hen in theorie nog zou kunnen verdienen. Dit bedrag wordt restverdiencapaciteit, in het kort RVC, genoemd.
Afdeling in een ziekenhuis waar mensen terechtkunnen met acute medische problemen of letsel dat direct medische aandacht vereist, zoals hartklachten, ernstige verwondingen of plotselinge benauwdheid.
SEP (Sepsis) is een levensbedreigende reactie van het lichaam op een infectie. Het immuunsysteem reageert te heftig, waardoor ontstekingen in het hele lichaam ontstaan. Dit kan leiden tot orgaanschade en zelfs de dood als het niet snel wordt behandeld.
Het oude begrip SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten) wordt niet meer gebruikt; in tegenstelling tot SOLK kunnen ALK ook voorkomen bij bestaande somatische ziekten. ALK zijn lichamelijke klachten die enkele maanden of langer aanhouden, ongeacht de oorzaak. Ze komen vaak voor en hebben grote impact op functioneren en kwaliteit van leven.
Een type antidepressivum dat de beschikbaarheid van serotonine in de hersenen verhoogt.
Een door teken overgedragen virusinfectie die hersen(vlies)ontsteking kan veroorzaken.
Een verzamelnaam voor ziekten die door teken worden overgedragen, zoals Lyme, TBE en andere tekenbeetziekten.
Een uitgebreide test die meerdere ziekteverwekkers van door teken overgedragen aandoeningen (zoals Lyme en andere tekenbeetziekten) in het bloed kan aantonen.
Een zeer lage dosering van een medicijn dat oorspronkelijk werd gebruikt bij verslaving, maar ook inzetbaar is bij pijn, ontsteking of auto-immuunziekten.
Ziekenhuis verbonden aan een universiteit, waar patiëntenzorg, wetenschappelijk onderzoek en medische opleidingen gecombineerd worden. In Nederland zijn er acht UMC’s.
Overheidsorganisatie die onder meer verantwoordelijk is voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en re-integratie.
Vaak een arts bij het UWV of verzekeraar (bij zzp’ers) die medische beperkingen beoordeelt in het kader van arbeidsongeschiktheid.
Een schriftelijke overeenkomst waarin werkgever en werknemer afspraken maken over beëindiging van het dienstverband.
Een aanvullende bloedtest die controleert of het lichaam specifieke antistoffen tegen eiwitten van de Borrelia-bacterie heeft aangemaakt.
Meldpunt en adviescentrum voor huiselijk geweld en kindermishandeling.
Een uitkering voor jongeren met een beperking die voor hun 18e (of tijdens hun studie) arbeidsongeschikt raken.
Een WIA-uitkering voor mensen die deels kunnen werken, maar ook deels arbeidsongeschikt zijn.
Wet die inkomensondersteuning regelt voor mensen die door ziekte of beperking (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt raken.
Tegen het einde van je loongerelateerde uitkeringsperiode ontvang je een brief van het UWV. Daarin informeren ze je welke uitkering je in het vervolg krijgt. Als je arbeidsongeschiktheidspercentage 80-100% is, krijg je een Loonaanvullingsuitkering.
Het eerste deel begint als je een WIA uitkering krijgt toegekend. Dit eerste deel heet Loongerelateerde Uitkering, in het kort LGU. De LGU is afhankelijk van je arbeidsverleden.
Een vervolguitkering (VVU) volgt op een loongerelateerde uitkering (LGU). Wie na de loongerelateerde uitkering niet werkt of minder dan de helft van de resterende verdiencapaciteit verdient, krijgt een vervolguitkering. De vervolguitkering is een percentage van het minimumloon.
Wet die gemeenten verplicht ondersteuning te bieden aan mensen die hulp nodig hebben om zelfstandig te wonen en deel te nemen aan de maatschappij.
Betekent dat iemand na een legionellabesmetting langdurig klachten houdt. Dit werd eerder de veteranenziekte genoemd. De bacterie is dan meestal niet meer aanwezig, maar het lichaam is nog ziek (mogelijk herstellende) van de schade door de infectie. Dit kunnen klachten zijn zoals vermoeidheid, kortademigheid, spier- of gewrichtspijn, concentratieproblemen en een verminderde conditie.

Laatste nieuws

Verkiezingen & PAIS: wat lezen we terug?
Lees het bericht
21 oktober 2025
Vacature bestuurslid – profiel zorg, onderzoek
Lees het bericht
18 oktober 2025
We zijn live!
Lees het bericht
30 september 2025
Meer nieuws